ID: 216
OBJECTID: 216
HERKOMST: CHK States en stinzen Fryslan 2010
GEBRUIKTEO: Top10NL 2008
UNIEK_ID: 1110
UNI_NAAM: Ondersmaburen of Ondersma
BUI_ID: 110
BUI_NAAM: ONDERSMA JONGESTAL
STI_ID: 159
STI_NAAM: Ondersmaburen of Ondersma
STI_PLAATS: Hallum
BP_ID: 3314
BP_NAAM: Ondersma nu Jongestal (Sch. en E.)
SIF_ID: 168
SIF_NAAM: Jongestal State (Hallum)
PNN_ID: 201
PNN_NAAM: Ondersmaburen of Ondersma
OPM_NAAM: Het Huis van Berouw, Ondersmastate (SIF).
NAUWKEURIGHEID: Duidelijke ligging
BEBOUWING: TOP10NL 2008
OPM_BEBOUWING: Van de State is niets meer terug te vinden (SIF).
JR_NOOMEN: <1640
JR_SIF: <1676
OPM_JAAR: Voor 1676 werd Ondersma State afgebroken en vervangen door Jongestal State. Dit " Huis van Berouw" werd In 1751 afgebroken (Noomen, SIF).
OPM_ALGEMEEN: Noomen: "Pas in de 17de eeuw ontwikkelde een andere boerderij op Ondersmaburen zich tot een buitenplaats met een indrukwekkend huis: Ondersma-state (Hallum FC5, SC19). Deze state is vanaf 1640 in stemcohieren en floreencohieren te volgen; zij kon (nog) niet met gegevens uit het Register van den Aanbreng van 1511 en 1540 en uit andere oude bronnen in verband worden gebracht. De grootte was 100 pm, aangeslagen voor 33 floreen. In 1640 was dr. Allard Pieter van Jongestal, raadsheer in het Hof van Friesland, eigenaar. Hij was ook de bouwheer van het grote klassicistische huis op deze sate: 't slot Ondersma, bijgenaamd Jongestal of het Huis van Berouw. Rond 1750 werd het weer afgebroken. Op de geschiedenis van de buitenplaats bij deze state behoeft hier niet te worden ingegaan." SIF: "De State wordt voor het eerst in het begin van de 17e eeuw genoemd." "In de 17e eeuw was Allard Pieter Jong(e)stal (1612 - 1676) "Eerste en Presiderende Raad in den Hove van Friesland" en in februari 1664 een van degenen die octrooi (vergunning) ontvingen voor de aanleg van een trekweg langs de vaart van Hallum naar de Dokkumer Ee." "Hij liet het oude Ondersma State afbreken en een nieuw huis bouwen, dat officieel de naam Jongestal State kreeg. De naam van het huis werd in de volksmond al gauw "Het Huis van Berouw", doordat Allard Pieter vrijwel zijn hele vermogen aan het huis had besteed en kennelijk spijt kreeg, ook omdat hij geen vermogende vrouw trouwde. De verhalen gingen ook dat het er spookte, waardoor na de dood van Allard Pieter niemand meer graag in het huis wilde wonen. Na het kinderloos sterven van zijn achterkleinzoon Pieter Jongstal, in 1739, maakten zijn neef Willem Jongstal en Pieters' stiefvader Gellius Wybrandus van Aytta aanspraak op de State. Gellius Wybrandus deed dit namens zijn dochters, die halfzussen van Pieter waren. Na 2 jaar valt de beslissing en de State wordt aan Gellius Wybrandus toegewezen. Ik heb het idee dat zijn familie toch niet zoveel belangstelling had voor de State, want 10 jaar later, in 1751, wordt de State afgebroken. "Ondersma, meest bekend bij den naam van ’t huis van berouw, werd hier, in de voorleden Eeuw gebouwd door den Ridder en Raad A.P. van Jongestal, en onlangs weggebroken door den Majoor Ayta", aldus "De Tegenwoordige staat van Friesland" van omstreeks 1785. In 1850 stond er "een der sierlijkste boerenplaatsen onzer provincie, waarvan het smaakvol, wit bepleisterd woonhuis met zijn leijen dak den reiziger, die Heijum verlaten heeft, al aanstonds in het oog blinkt", zoals Cannegieter het beschrijft. Enkele jaren later, in 1871, werd de terp van Ondersma afgegraven. Een afbeelding van de State komen we alleen tegen onder de naam Ondersma State. De afbeelding dateert uit het midden van de zeventiende eeuw, terwijl de State daarna nog slechts een eeuw bestaan heeft. Op de afbeelding zien we een rechthoekig gebouw, bestaande uit een souterrain, een hoge bel-etage en een mezzanine, gedekt door een schildkap met op alle hoeken een schoorsteen. Alle gevels waren voorzien van pilasters met Corintische kapitelen. Door deze zuilen werd de rijzigheid van het gebouw nog meer versterkt. De ingang van het gebouw werd bekroond door een driezijdig fronton met alliantiewapens. Op de bel-etage zijn hoge kruisvensters aangebracht. Het terrein kon alleen bereikt worden via een classicistische poort, die op de hoeken paviljoengebouwtjes bevatte. Op deze poort zien we het jaartal 1648 staan. Al met al was het huis wellicht één van de fraaiste exemplaren van de classicistisch-barokke bouwkunst, die Friesland gekend heeft." "Van de State is niets meer terug te vinden." (bron: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992; Archief J. Leemburg; "Tegenwoordige staat van Friesland", ca. 1785; Dr G.A. Wumkes, Stads- en dorpskroniek van Friesland, 1930; D. Cannegieter, Geschiedkundige herinneringen van Hallum, artikelen in de Friesche Almanak van 1851 en 1852).
PLAATS: Hallum
GEBRUIKTE_ONDERGROND: Top 10 NL 2008
HERKOMST_1: CHK States en Stinzen Fryslan 2010
BEHEERDER: Provinsje Fryslan
BRONHOUDER: M.F. Fermo
TYPE_CH_OBJECT: onroerend; landschap
WAARDE: onbekend
JURIDISCHE_STATUS: nog niet gewaardeerd/ in onderzoek
KENMERKENDHEID: onbekend
NEN_3610_KLASSE: gebouw
TOELICHTING: https://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/rest/services/CHK2/MapServer/50/4/attachments/4
TYPE: Stins, Boerderij, State/Buitenplaats
GLOBALID: {A404DB7A-A754-47CE-95E0-6BF5BB396872}
SHAPE_Length: 913.8619138474921
SHAPE_Area: 25201.681980017092
Polygon: [...]