ID: 417
OBJECTID: 417
HERKOMST: CHK States en stinzen Fryslan 2010
GEBRUIKTEO: Top10NL 2008
UNIEK_ID: 1153
UNI_NAAM: Eysinga
BUI_ID: 153
BUI_NAAM: EYSINGA
STI_ID: 441
STI_NAAM: Eysinga
STI_PLAATS: Oenkerk
BP_ID: 7355
BP_NAAM: Eysinga (Sch. en E.)
SIF_ID: 82
SIF_NAAM: Eysinga State (Oenkerk)
PNN_ID: 433
PNN_NAAM: Eysinga
NAUWKEURIGHEID: Duidelijke ligging
BEBOUWING: Ja
OPM_BEBOUWING: Van de State is niets meer terug te vinden. Op de vroegere plaats staat nu een boerderijtje (SIF).
JR_NOOMEN: <1511
JR_SIF: <1412
OPM_JAAR: Gesloopt in 1782
OPM_ALGEMEEN: Noomen: "De hoofdeling Tzalingh Inttez (Eysinga) was in 1511 eigenaar van een sate te Oenkerk, die hij ook in gebruik, althans in eigen beheer had, hoewel hij in Rinsumageest woonde." "In 1579 werd het adelshuis Eising te Oenkerk door Sibrandus Leo op zijn kaart aangegeven; in 1664 rekende Schotanus Eysinga tot de adellijke staten. In de jaren 1656 tot 1669 was Frans van Eysinga's schoonzoon Scipio (Sippe) Meckema van Aylva grietman van Tietjerksteradeel en bewoner van Eysinga; aan het eind van de 17de eeuw verkocht zijn zoon Douwe van Aylva de state aan de doctoren Holwerda en Strigelius. Het herenhuis en de tuinen werden door de twee eigenaars gescheiden; de landerijen en de boerderij, die na een brand nieuw opgetrokken werd, verhuurden ze. Bij een verhuur in 1709 door de toenmalige eigenaars Isabella Anna van Heemstra, weduwe van dr. Cornelis Strigelius, en dr. Johannes Holwerda werd de state omschreven als: een sate en landen te Oenkerk, Eysinga State genaamd, 134 pondematen groot, met boerehuizingen, 't hof buiten de gracht en singel, d'Enterie genaamd, met ook het recht vrij te mogen malen en bakken op de molen. In 1727 werd voor het Hof van Friesland een proces gevoerd waarin drie van de zes eigenaars de andere drie beschuldigden hun deel van de "adelijke huisinge" te laten vervallen: ze haden de loden goten verkocht, bomen laten kappen en nieuwe beplanting achterwege gelaten. De tekening van Stellingwerf uit 1723 laat een eenvoudig huis van één bouwlaag zien; aangebouwd is een huis van twee bouwlagen met een trapgevel. Een toegangshek geeft toegang over de gracht heen; een hek ontbreekt echter. Het huis werd in 1782 gesloopt. De kadastrale kaart van 1832 laat een boerderij met een tuin met twee percelen weiland binnen ruime grachten zien." SIF: "Op de plaats van deze State stond eerst een stins, die al in 1412 wordt genoemd." "Op de Eysingastins woonde in 1412 Gercke Eysinga, die (later) getrouwd was met Jeij Tjaerda, geboren op Tjaarda State te Rinsumageest. Gerke was zelf geboren op de Eysinga stins te Rinsumageest als zoon van Feye Eysinga en Etcke Bornhuistra. Hij trouwde dus met zijn ‘buurmeisje’. Van Gercke wordt vermeld, dat hij in 1452 Eysinga State liet bouwen. Het is mogelijk dat hij daarvoor de stins liet afbreken, maar het ligt meer voor de hand, dat hij de stins liet uitbreiden tot een grotere woning met meer comfort. Hun enige kind, dochter Hack (geboren in 1445), trouwde met Aede Jonghama, zoon van Keimpe Jonghama van Raerd. Om de familienaam Eysinga te behouden, naam hij de naam van zijn vrouw/schoonvader aan en noemde zich voortaan Aede Eysinga. Kort na het huwelijk stierf hij echter kinderloos. Hack hertrouwde in Rinsumageest met Tzalingh Eyntez Bolta uit Ferwerd. Ook Tjalling nam de familienaam Eysinga aan. Zij kregen 4 kinderen: Aede, Eelck, Graets en Fije. Hack erfde de stins/state van haar vader, maar ging er pas in 1511 wonen. De oudste zoon Aede werd de volgende eigenaar van Eysingastins. Hij trouwde met Tsied Ritskesdochter van Juckema. Zij kregen 4 zoons, Ritske, Frans, Jelte en Juw, die vooraan stonden in de strijd tegen Spanje. Jelte sneuvelde bij de belegering van Maastricht en zijn broers lieten een grafsteen voor hem maken. Ritske erfde als oudste zoon de Eysinga State. Door hun strijd tegen Spanje moest hij echter samen met zijn broers voor de wraak van de Hertog van Alva het land uit vluchten. Ritske stierf in Oost-Friesland in 1578, net voor het in Friesland weer veilig werd om er een andere mening op na te houden dan die van de Spaanse Inquisitie. In datzelfde jaar keert zijn broer Frans van Eysinga, aan wie hij de state had nagelaten, dan ook terug naar Oenkerk. De volgende eigenaar is Aede van Eysinga (geboren 1565) die getrouwd was met Fock van Eelsma. Aede had in Heidelberg gestudeerd, was later lid van de Staten Generaal en lid van de Admiraliteit van Dokkum. Hij stierf op 2 juni 1619 op Eysinga State. Zoon Frans van Eysinga volgende hem op als eigenaar van de state in Oenkerk. Frans was van 1622 tot 1656 grietman van Tytsjerksteradiel. Hij was getrouwd met zijn nicht Hylck van Eysinga. Na zijn dood in 1661 erft zijn dochter Lisck de State. Zij is getrouwd met Scipio (Sippe) Meckema van Aylva, die zijn schoonvader opvolgt als grietman van Tytsjerksteradiel. Van hen is de familiebank in de Hervormde kerk te Oudkerk. Die kerk was dichter bij huis dan die van Oenkerk, tot welke gemeente ze eigenlijk behoorden. Hun zoon Douwe Ernst Meckema van Aylva is zowel eigenaar van Eysinga State, als van de tegenover liggende Stania State waar hij woonde, waardoor Eysinga State een tijd leeg heeft gestaan. Hij verhuisde omstreeks 1688 naar de Tammingaborg in Groningen. Tenslotte vererft het huis in de 18e eeuw aan Willem Hendrik baron van Heemstra, die het huis verhuurt aan zijn nicht Wiltiana Isabelle van Heemstra en haar man Antony van Hettinga. Tenslotte wordt de state in 1759 gesloopt. Van deze State is slecht één afbeelding bewaard gebleven. De afbeelding werd door Jacob Stellingwerf 36 jaar voor de afbraak vervaardigd (1723). In die tijd was de Eysinga State een rechthoekig gebouw, dat voorzien was van smalle ramen. Het huis had topgevels en was daartussen gedekt met een zadeldak. In het midden van de lange gevel bevond zich een uitgebouwde trapvormige gevel. In het verlengde van deze uitgebouwde gevel zien we nog een iets lagere L-vormige vleugel. In deze laatste vleugel, die twee bouwlagen hoog was, bevond zich de hoofdingang. Verder had deze vleugel een trapgevel en was voorzien van kruisvensters. Aan de hand van deze afbeelding kunnen we vaststellen, dat het gebouw hoofdzakelijk uit de 16e en 17e eeuw stamde. Het was een eenvoudig gebouw, dat niet voorzien was van statusverhogende versieringen. Het terrein waarop de State stond was omgracht. De State was alleen toegankelijk via een brug waarop een flink groot hek stond. Op de plaats van de state werd na 1759 een grote boerderij gebouwd, waarop de douairière Van Hettinga - barones Van Heemstra in 1782 stierf. Deze boerderij werd al in het eerste kwart van de 19e eeuw afgebroken en er kwam een kleinere voor in de plaats. Deze kleinere boerderij is in 1974 verbouwd tot woonboerderij, had als adres Rengersweg 79 en was bereikbaar via een vrij lange oprijlaan. Nu ligt het vlak aan de nieuwe weg van ‘Zwartewegsend’ naar Dokkum." "Van de State is niets meer terug te vinden. Op de vroegere plaats staat nu een boerderijtje." (bron: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992; De adel in de Trynwâlden, R. Visser, 1975; Jan van der Zwaag).
PLAATS: Oenkerk
GEBRUIKTE_ONDERGROND: Top 10 NL 2008
HERKOMST_1: CHK States en Stinzen Fryslan 2010
BEHEERDER: Provinsje Fryslan
BRONHOUDER: M.F. Fermo
TYPE_CH_OBJECT: onroerend; landschap
WAARDE: onbekend
JURIDISCHE_STATUS: nog niet gewaardeerd/ in onderzoek
KENMERKENDHEID: onbekend
NEN_3610_KLASSE: gebouw
TOELICHTING: https://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/rest/services/CHK2/MapServer/50/4/attachments/4
TYPE: Stins, Boerderij, State/Buitenplaats
GLOBALID: {CCAC6401-E53A-43EA-8066-838436B1172C}
SHAPE_Length: 1114.2870918194467
SHAPE_Area: 27544.840000029693
Polygon: [...]