ID: 423
OBJECTID: 423
HERKOMST: CHK States en stinzen Fryslan 2010
GEBRUIKTEO: Top10NL 2008
UNIEK_ID: 1154
UNI_NAAM: Stania
BUI_ID: 154
BUI_NAAM: STANIA
STI_ID: 443
STI_NAAM: Stania
STI_PLAATS: Oenkerk
BP_ID: 7412
BP_NAAM: Stania (Sch. en E.)
SIF_ID: 270
SIF_NAAM: Stania State (Oenkerk)
PNN_ID: 435
PNN_NAAM: Stania
NAUWKEURIGHEID: Duidelijke ligging
BEBOUWING: Ja
OPM_BEBOUWING: In het huis is nu een theeschenkerij en brasserie ingericht (SIF).
JR_NOOMEN: <1533
JR_SIF: 1520-1533
OPM_JAAR: In 1664 "vernietigde state", nieuwbouw in 1738 en 1843 (Noomen, SIF).
OPM_ALGEMEEN: Noomen: "Jeppe Stania had behalve de oude stins van zijn familie in Reitsum ook in Oenkerk een huis. Mogelijk had hij dat verkregen door zijn tweede huwelijk, met Margaretha Takesdr Heemstra. De Heemstra's bezaten immers in de Trynwouden veel goederen. Misschien mag hij met de Ieppe worden geïdentificeerd die in 1511 self een klein stuk land in Oenkerk gebruikte. Jeppe overleed in 1533 en werd in de kerk van Oenkerk begraven. Over het uiterlijk van het oude Staniahuis is niets bekend. In 1664 werd Stania door Schotanus als "vernietigde edele state" aangegeven; in 1718 wordt een herenhuis tussen boomsingels afgebeeld. In 1738 werd een nieuw gebouw met een nieuw ontworpen tuin aangelegd, terwijl ook in 1843 nieuwbouw plaats had." SIF: "De state is waarschijnlijk in de 16e eeuw ontstaan. Het huidige pand dateert uit 1843." "Rond 1520 trouwde Jeppe Stania, afkomstig van Reitsum in Ferwerderadeel, met Margaretha Taeckedr. van Heemstra. Daardoor verwierf hij een flinke lap grond bij Oenkerk, waar hij een fraai slot liet bouwen en dat hij 'Stania State' noemde. Jeppe overleed in 1533 en Margaretha volgde hem in 1546. Ze hadden drie dochters, waarvan twee met rijke edelen getrouwd waren en één, Popck, priorin was van het klooster Bethlehem onder Oudkerk. In 1546 kwam de state vrijwel zeker in handen van Margaretha’s familie: de Van Heemstra’s, wiens landerijen grensden aan die van Stania State. De Van Heemstra’s hielden het landgoed bijna twee eeuwen in bezit, maar zorgden er niet goed voor. In de 16e eeuw werd de state omringd door een gracht, (waarvan nog een gedeelte aanwezig is en het beloop nog aan de achterkant te volgen is). Op de kaart van Tietjerksteradeel uit "Frieslandt tusschen ’t Flie ende de Lauwers" uit 1664 wordt Stania State als een "vernietigde Edele State" aangemerkt. Toen omstreeks 1730 Jhr. Hans Hendrik van Haersma eigenaar werd, was er van de state niet veel bruikbaars meer over. Hans was getrouwd met Catharina van Scheltinga, maar na haar dood in 1741 trouwde hij met Dodonia van Wyckel. Hij was eerst officier in het leger, in 1733 secretaris van de Algemene Rekenkamer en in 1744 werd hij grietman van Oostdongeradeel. In 1738 liet hij de restanten van het huis tot de grond toe afbreken en een nieuwe villa bouwen volgens de eisen van de tijd en die van zijn stand als jonkheer, grietman en (groot)grondbezitter. Het was een gebouw van twee verdiepingen onder een zadeldak. De tuin werd aangelegd door J.H. Knoop, de hof-hovenier van prinses Maria Louise van Hessen Kassel, die bij de Friezen beter bekend is als "Marijke Meu" (tante Marijke). Hans Hendrik overleed in 1759. De "Tegenwoordige Staat van Friesland" van omstreeks 1785 vermeldt: 'Stania ligt een weinig ten Noorden (van de Heemstra State), en is in laater tijd geheel weggebroken; doch van nieuws af opgebouwd, door wijlen de Heere Hans Hendrik van Haersma, in leven Grietman van Oostdongeradeel, die hier ook eene Schoone plantagie heeft aangelegd." In 1759 wordt Jan de With eigenaar van Stania State. Jan was van oorsprong een Deen genaamd Jens Nielsen True. Hij was Commandeur in de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), welke functie hem bepaald geen windeieren legde. Later was hij officier bij de Admiraliteit van Friesland, maar toen had hij zijn schaapjes al lang op het droge. Hij trouwde op 19 april 1750 met Wikje Michiels Minnema, weduwe van Hendrik Canter Visscher. Jan noemde de state "Hofwegen" naar een schip dat hij voor de VOC als gezagvoerder had bevaren. Hij overleed op 12 september 1781 en Wikje op 25 maart 1786. Eerst is hun ene zoon Cornelis Michaël de With eigenaar van de state, maar als hij in 1792 ongehuwd en kinderloos sterft, wordt hij opgevolgd door zijn jongere broer Michaël de With. Hij trouwde met Ypkjen Rintske Boelardus van Boelens en kregen één zoon: Jan Frederik, die echter jong stierf. Michaël besluit de state in 1803 te verkopen en vestigt zich in Augustinusga. De nieuwe eigenaar wordt mr. Jacob Nanning du Tour, die de state voor 46.500 Caroliguldens koopt. Hij heeft geen geluk met het huis, want in 1813 breekt er brand uit, die het huis voor een deel in de as legde. Toch is het huis vrij snel weer opgeknapt, door hem of de nieuwe eigenaresse, douarrière R. van Burmania-barones thoe Schwarzenberg en Hohenlansberg, die het huis bewoonde van 1815 tot 1843. In 1843 koopt Theodorus Marius Theresius Looxma, gehuwd met Berendina Johanna Willinge, Stania State en bijbehorende landerijen. Looxma was eigenaar van een grote olieslagerij in Sneek en werd steenrijk in de Napoleontische tijd. Vóór hij in Oenkerk kwam wonen, liet hij het oude huis grotendeels afbreken en het huidige huis bouwen. Daarbij werden enkele muren, fundamenten en onderdelen van het oude huis zoals schouwen, betimmeringen e.d. opnieuw gebruikt. De formele tuinen van Knoop werden door Lucas Pieters Roodbaard omgevormd tot een (Engelse) landschapstuin, waarbij hij echter een aantal oude bomen spaarde en die inpaste in zijn ontwerp. Roodbaard ontwierp o.a. ook de tuinen van De Klinze te Oudkerk, Ropta State te Wijnaldum en de Prinsentuin te Leeuwarden. Looxma bezat ook een herenhuis te Ferwerd, waar zijn vrouw het behang van één van de kamers had laten beschilderen met Chinezen, negers en wilde dieren. Dit behang werd naar een kamer op Stania State overgebracht, waarna die kamer in de volksmond de namen "Ferwerder kamer" en "Beestenkamer" kreeg. In 1843 had het huis de naam Stania State inmiddels weer terug, maar het is niet bekend wie de oude naam weer heeft ingevoerd. In 1885 was hun dochter Catharina Theresia Looxma eigenaresse van het landgoed. Zij was gehuwd met Wilco Julius van Welderen baron Rengers, zoon van Willem Carel Gerard van Welderen Rengers en Jacoba van Andringa de Kempenaer. Wilco en Catharina trouwden op 26 oktober 1864 en erfden de state in 1885. Wilco, geboren op 14-11-1835 te Leeuwarden en overleden op 21-02-1916, was in 1885 burgemeester van Leeuwarden. ’s Winters woonden ze in een herenhuis aan de Nieuwestad te Leeuwarden en ’s zomers op de state. Zij kregen 9 kinderen: Willem Bernhard Reinier, Theodorus Marius Theresius, Quirina Jacoba, Berendina Johanna, Tjallinga Aurelia Wilhelmina, Age Johan, Johan Edzart, Daniël en Clara Carolina Anna Augusta. Rond 1916 bleef Clara C.A.A. van Welderen barones Rengers na de dood van haar ouders op Stania State wonen. Zij was ongehuwd, evenals haar broer Theo, die in 1895 Heemstra State had gekocht. Clara vestigde zich in 1934 in Wassenaar, waarheen Theo al 4 jaar eerder vertrokken was in verband met zijn werk als adviseur van Koningin Wilhelmina. In 1944 woonde zij aan de Noordersingel in Leeuwarden als evacué. Na de oorlog woonde zij in het tehuis voor voorname ouden van dagen ‘Spaaren Hout’ te Haarlem. Op 1 maart 1962 overleed zij op 74-jarige leeftijd. In 1934 kocht het St. Anthony Gasthuis te Leeuwarden de state, maar verkocht het huis al vrij kort daarna aan een Schot van Nederlandse afkomst, een zeker Van Loon. Deze Van Loon verhuurde de state aan een stichting, die er een cultureel centrum van maakte, waarbij de state dienst deed als jeugdherberg, conferentieoord, theeschenkerij en uithof van het Fries Museum te Leeuwarden. Rond 1970 werd Stania State aangekocht door de gemeente Tietjerksteradeel. Die liet de state in eerste instantie haar bestaande functies behouden. Vanaf die tijd werden tuin en bos opengesteld voor het publiek en door de prachtige aanleg een geliefd wandelgebied voor mensen uit Leeuwarden en omgeving. Later heeft de gemeente de State toch weer verkocht, want deze is nu eigendom van het Buro Vijn." "In het huis is nu een theeschenkerij en brasserie ingericht." (bron: Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa; Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979; Nieuwe Dockumer Courant, 15 maart 1978; Tresoar (Ryksargyf fan Fryslân); Jan Willem Pereboom; Jan van der Zwaag).
PLAATS: Oenkerk
GEBRUIKTE_ONDERGROND: Top 10 NL 2008
HERKOMST_1: CHK States en Stinzen Fryslan 2010
BEHEERDER: Provinsje Fryslan
BRONHOUDER: M.F. Fermo
TYPE_CH_OBJECT: onroerend; landschap
WAARDE: onbekend
JURIDISCHE_STATUS: nog niet gewaardeerd/ in onderzoek
KENMERKENDHEID: onbekend
NEN_3610_KLASSE: gebouw
TOELICHTING: https://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/rest/services/CHK2/MapServer/50/4/attachments/4
TYPE: Stins, Boerderij, State/Buitenplaats
GLOBALID: {7E0CED12-4F66-4B95-AA45-5D7EC8C6884D}
SHAPE_Length: 1527.0632033572635
SHAPE_Area: 104154.82776497971
Polygon: [...]