ID: 1094
OBJECTID: 1094
TOELICHTING: https://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/rest/services/CHK2/MapServer/50/11/attachments/10
ONTSTAAN: Voor 1200
SYSTEEM: Oude zeepolders
VERSCHIJNING: aangelegd
OORSPRFUNCTIE: Zeepolderdijk
SHAPE_Length: 615.6427271638835
OORSPRONGOMSCHRIJVING: Zeepolderdijken zijn de dijken die de aanwas van land beschermen tegen de zee, waardoor het mogelijk werd het gewonnen land in te polderen.
OMSCHRIJVING_RIENKS_EN_WALTHER: Deze dijk tussen de Skieppeleane en de weg richting Nijlân zou een stuk van een polderdijk kunnen zijn; de naam houdt wellicht verband met dat het een nieuwe dijk was. De boerderijen liggen daar allemaal aan de zuidwestkant van de weg; het lijkt erg op een rij, terwijl de perceelscheidingen aan de zijde van de Huniadyk er haaks op staan. De weg zelf is plat en smal, maar allesbehalve recht, terwijl de erven van de boerderijen iets hoger liggen; dat laatste zou erop kunnen wijzen, dat de boerenbedrijven op het dijkstaal zijn gebouwd. De weg zou dan op de buitenberm liggen. Het stuk tussen de weg naar Nijlân en de Ringdijk is bijna loodrecht; er staan ook geen boerderijen op, dat het zal van jonger datum zijn. Dat stuk weg zal zijn bedoeld met de ‘Jonge dixsterlaen’, genoemd in het Register van de Aanbreng. De kaart van B. Schotanus (1687 en 1688) geeft de indruk dat de oude dijk over dat deel iets zuidelijker heeft gelopen en het terrein strookt met die veronderstelling. Er loopt een sloot van de boerderijen bij de driesprong zuidoostwaarts; langs een deel daarvan ligt aan weerszijden een pad, maar de noordelijke ligt hoger dan de andere en kan een oude dijkstaal zijn. Hij volgt de sloot ook verder dan de zuidelijke; de greppels lopen er op dood. Ver in het veld lagen vroeger twee boerderijen, waarvan een op de kaart van Schotanus staat aangeduid als Stapert. Het heet daar nu plaatselijk nog Lytse Buorren; een jaar of dertig geleden moet de laatste boerderij zijn afgebroken. Van de tot dusverre beschreven Jonge Dyk mag worden aangenomen dat het een polderdijk is. Voor de aansluitingen aan de zijde van/op de Skieppeleane in het noordwesten en de Ringdyk in het zuidoosten ligt dat minder voor de hand, hoewel het aannemelijk is dat de Jonge Dyk zijn aansluiting op de Ringdyk heeft gehad, mogelijk over het nu afgegraven perceel, dat met zijn korte zijde aan de Ringdyk grenst. Een andere mogelijkheid is, dat de polderdijk parallel lag aan oostelijke Middelzeedijk en daarop ten oosten van Folsgeare op aansloot. De perceelscheidingen wijzen wel in die richting wel en het is bovendien opmerkelijk, dat de verkaveling oostelijk van de veronderstelde polderdijk (qua richting) sterk afwijkt van die aan de westzijde. Het platteland langs de Middelzeedijk, wellicht overgebleven van een geul, spreekt ook voor deze oplossing. Met de noordelijke Middelzeedijk zal de Jonge Dyk geen verbinding hebben gehad; de meeste schrijvers nemen aan, dat het daar in het Djiplân nog zee was, toen hij werd aangelegd en laten hem aansluiten op de Skieppeleane, die dan waterkering voor de slenk zou zijn geweest. De Skieppeleane lijkt echter allesbehalve op een oude dijk, althans niet het gedeelte, waar de Jonge Dyk op aansluit. Hij is smal, plat en te recht en lijkt zodoende meer op een nieuwe landweg. Meer voor de hand ligt het, dat de Jonge Dyk op de hoogten tussen de Leane en het Djiplân heeft aangesloten; vooral het perceel De Terp ligt hoog. Vanaf de Terp gaat een bochtig slootje in noordoostelijke richting naar een afgegraven perceel toe, dat naar alle waarschijnlijkheid eveneens hoog heeft gelegen (een afgegraven terp?); de buitendijkse perceelscheidingen staan ongeveer haaks op dat slootje. Daar liggen het Heidelân en het Grut Mienskar. De aansluiting met de Jonge Dyk is niet terug te vinden. Tussen de Terp en de dijk van de Ymswâlderhim kan de dijk langs de Skieppeleane hebben gelegen. In dat stuk werd de geul langs de hemdijk dan afgedamd. Als de Jonge Dyk als polderdijk is aangelegd, is het de bedoeling geweest om het land ten zuiden van deze dijk te beschermen tegen de Middelzee. Uit het bovenstaande blijkt, dat de Jonge Dyk niet rondom terug te vinden is. Dat hij als polderdijk is aangelegd en als de oudste van het Middelzeegebied, lijkt erg waarschijnlijk, maar op welk tijdstip is slecht aan te geven. Uitgaande van de veronderstelling, dat Het Nieuwland op de hoogte van Skearnegoutum uit het begin van de twaalfde eeuw dateert en de zeedijken in de zuidelijke kom aan de eind van de tiende eeuw zijn aangelegd, zou de aanleg van de Jonge Dyk halverwege de elfde eeuw kunnen worden gesteld.
BRONNEN: CHK2 (Provincie Fryslân), Noordpeil, Binnendiken en Slieperdiken yn Fryslân (Ir K. A. Rienks en Ir G. L. Walther, 1954)
MultiLineString: [...]