ID: 958
OBJECTID: 958
TOELICHTING: https://geoportaal.fryslan.nl/arcgis/rest/services/CHK2/MapServer/50/11/attachments/10
ONTSTAAN: Voor 1200
SYSTEEM: Zuidwest-Fryslân hemdijken (of zelfde functie)
VERSCHIJNING: aangelegd
OORSPRFUNCTIE: Rivierdijk (gedeeltelijk) / Binnenpolderdijk (gedeeltelijk)
SHAPE_Length: 1456.7091559795638
OORSPRONGOMSCHRIJVING: Rivierdijken liggen net als zeedijken onmiddellijk langs het water, in dit geval langs rivieren en zijn hoog en zwaar genoeg om overstroming van lager gelegen land tegen te houden. Met name De Boarn en de Lende waren bedreigende wateren. Binnenpolderdijken dienden ertoe om bij dijkdoorbraken de penetratie landinwaarts van het zeewater zoveel mogelijk te beperken. De aloude Slachte is hiervan het bekendste voorbeeld. Daarnaast werden binnendijken opgeworpen om het opstuwen van binnenwater tegen te gaan en als het ware door compartimentering het opwaaien van het boezemwater te bedwingen, dan wel het water vanuit naast-gelegen gebieden te keren.
OMSCHRIJVING_RIENKS_EN_WALTHER: Dijk van de Boarn (Boorne) voorbij Jirnsum tot Aldskou (Oudeschouw), daarna Griene Dyk genoemd. Zuidelijke dijk van de Raarderhim aangelegd voor het graven van de Wjittering. (Ongetwijfeld zal hier de bescherming tegen het opdringende water van een steeds groter wordende Snitser Mar met aangrenzende wateren een hoofdrol hebben gespeeld). Tegelijkertijd met het graven van de Wjittering werd uiteindelijk langs de noordwestkant van die vaart een dijk gelegd, de Heareburch. Deze gang van zaken wordt aannemelijk geacht, omdat het tracé van de Griene Dyk ten zuiden van Abbingawier (Abbenwier) volstrekt de indruk geeft van dat van een armdijk aansluitend op een andere, al bestaande waterkering, te weten de Alde Slachtedyk. Dat het dijkvak tussen de Griene Dyk en de westelijke dijk van de Boarn bij Aldskou, de zogenaamde Heareburch, een andere naam droeg dan de Griene Dyk lijkt ook in overeenstemming met de veronderstelling, dat de beide dijkvakken niet tegelijk werden aangelegd. De Heareburch langs de Wjittering tot aan de Winkel bij Aldskou is opgenomen in de dijk van het waterschap De Sneeker Oudvaart, doorlopend langs de westelijke oever van de Boarn en daar nu de waterkering vormend in plaats van de hemdijk, die meer westwaarts heeft gelegen. De hemdijk is voor een groot gedeelte (zuidelijk van de boerderij bij de Boarn) vergraven; ook het aangrenzende terrein werd en wordt nog altijd afgegraven. Noordwestelijk van de laatstgenoemde boerderij bestaat de dijk nog als opreed daarheen; hij ligt boven het maaiveld. Bij Jirnsum sluit hij aan op de rijksweg, die daarvandaan tot ongeveer één kilometer ten noorden van het dorp de dijk van de Boarn vormde. Vanaf de Sibrandabuorstersyl tot aan de Sjaardemasloot behoorde de dijk voortaan aan de eigenaar van die boerderij. Ten noorden van de zijl vormt de Nije Slachtedyk de waterkering langs het Snitsermar (zie situatie nummer 6). Het stuk Griene Dyk ten noorden van deze Slachtedyk is na 1883 geheel vervallen en afgegraven. Het dijkstaal bestaat echter nog als een brede strook tussen twee dijksloten. Op de plek van de oude Tersoalster- en de eerdere Abbingawierstersyl is dat staal doorgegraven. Westelijk van de laatstgenoemde zijl is van de dijk nog een platte rug overgebleven. De Griene Dyk is één van de weinige binnendijken, die vandaag de dag nog altijd als waterkering dienst doet. Aangelegd om de Raarderhim en de Snitser Fiifgea (Sneker Vijfga) te beveiligen bij doorbraak van de zeedijken, zal hij het zeewater verscheidene keren hebben gekeerd. Regelmatig zullen dijk of zijlen voor de druk van het water krimp hebben gegeven, zoals kan worden opgemaakt uit het bestaan van de kolken achter de dijk en net zoals de eerste keer gebeurde in 1825. In de 19e eeuw, na de verbetering van de zeeweringen, veranderde de betekenis van de dijk. Een stuk Griene Dyk ten noorden van de Nije Slachte kreeg met de Heareburch in 1883 het karakter van een gewone polderdijk en daar werd uiteindelijk in 1920, overbodig; dat vak is sindsdien vergraven. De Himdyk vormde zowel ten zuiden als ten noorden van Jirnsum één doorlopende zeewering
BRONNEN: CHK2 (Provincie Fryslân), Noordpeil, Binnendiken en Slieperdiken yn Fryslân (Ir K. A. Rienks en Ir G. L. Walther, 1954)
MultiLineString: [...]